2021.06.13. Łapsze i nie tylko.

                   Witam :-)
    Spisz podzielony granicą państwową między Polskę i Słowację to kraina o burzliwej historii i zmieniających się granicach. Prawdopodobnie do końca XIw tereny te należały do Królestwa Polski kiedy w 1108r znalazły się w posiadaniu Królestwa Węgier które stopniowo zajmowało coraz to nowsze jego części. Przez wieki przez Spisz przetoczyło się wiele międzynarodowych sporów. W różnych odstępach czasu następowała też kolonizacja tych ziem przez ludność polską, wołoską i niemiecką. W 1907r weszła w życie ustawa nakazująca nauczania w szkołach w języku węgierskim. Nasiliły się problemy narodowościowe i językowe, zaczął rozwijać się narodowy ruch słowacki i póżniej polski. Po zakończeniu I wojny światowej w latach 1918-1920 trwał konflikt graniczny między odrodzoną Polską i powstałym nowym państwem, Czechosłowacją. Zakończony w 1920r decyzją mocarstw zachodnich i zatwierdzony we wrześniu 1924r przez Radę Ambasadorów. W polskiej części pozostał tylko niewielki teren Spiszu obejmujący 14 spiskich wsi a reszta przypadła w udziale Czechosłowacji. W listopadzie 1938r rząd Polski wymógł na Czechosłowacji przyłączenie do Polski części terenów Spiszu. We wrześniu 1939r wojska słowackie uczestniczące w agresji na Polskę u boku Wehrmachtu zajęły tereny całego polskiego Spiszu które włączono do Słowacji. W styczniu 1945r Spisz został zajęty przez Armię Czerwoną i nieco póżniej przywrócono granicę z 1920r. Dzisiaj tylko niewielka cząstka Spiszu obejmująca część Zamagurza Spiskiego znajduje się na terenie Polski. Ten historyczny region leży w Centralnych i Wewnętrznych Karpatach zachodnich, w dorzeczu górnego Popradu, górnego Hornadu i w części dorzecza Dunajca. W Polsce sąsiadujący od wschodu i północy z Pieninami i Gorcami, od zachodu z Kotliną Nowotarską a na południu od Słowacji oddziela go granica. Jedną z polskich spiskich wsi są Łapsze Niżne założone na początku XIVw przez Kokosza Berzewiczego. Około 1310r postawił on tu gotycki kościół pw. św. Kwiryna a w 1314r przekazał wieś polskiemu zakonowi bożogrobowców z Miechowa. Działający na terenie dzisiejszej Chorwacji święty Kwiryn był biskupem i męczennikiem a kościół w Łapszach jest jedynym w Polsce któremu patronuje ten święty. Stąd zaczęliśmy naszą dzisiejszą wędrówkę od razu kierując się w stronę granicy ze Słowacją. Towarzyszące nam cały czas nisko wiszące chmury w końcu spuściły na nas swą zawartość, ale to chyba za sprawą Marka który zakładając pelerynę sprowokował je:-) Tak dotarliśmy do Przełęczy nad Łapszanką skąd rozpościera się jedna z piękniejszych panoram tatrzańskich którą mogliśmy dzisiaj podziwiać ...  na zdjęciu znajdującym się obok kapliczki:-) Murowaną kapliczkę Matki Boskiej Częstochowskiej wraz z dzwonem w lipcu 1928r ufundowali mieszkańcy Łapszanki. Ów dzwon miał służyć do ostrzegania przed burzami i odstraszać pioruny. Niestety 17 lipca 1967r w trakcie wykonywania tych pożytecznych czynności piorun śmiertelnie raził dzwoniącego mieszkańca  Łapszanki. Ta niewielka wieś została założona w XVIw jako osada filialna Łapsz Wyżnich. W 1902r we wsi wybudowano murowany kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Aż do roku 1953 w łapszańskiej szkole nauczano w języku słowackim. Nie mogąc doczekać się pięknych widoków pomimo że nieśmiało zaczęło wyglądać słoneczko, z przełęczy ruszyliśmy dalej przez Piłatówkę i Pawlików Wierch aż do Łapsz Wyżnich. Pochodzącą z około 1340r wieś według miejscowej tradycji przez 200 lat zamieszkiwali Wołosi którzy z końcem XVIIw opuścili ją. Masowo wtedy osiedlający się Polacy zaadoptowali do swych potrzeb pozostawioną przez Rusinów drewnianą cerkiew. W jej miejscu w latach 1759-1776 wybudowano murowany kościół św. Piotra i Pawła. W XIXw polska ludność znalazła się pod silną presją asymilacji z narodowością węgierską kiedy wszystkie nazwy, napisy i dokumenty sporządzane były w języku węgierskim. Po I wojnie światowej wieś znalazła się na terytorium Polski. Wieś wielokrotnie nawiedzały pożary w tym jeden z najtragiczniejszych z 1920r który zniszczył 80 zagród. Wielu mieszkańców wyemigrowało wtedy ze wsi. W czasie II wojny światowej Łapsze Wyżne włączone zostały do Słowacji. Latem 1944r Niemcy doprowadzili do wsi pierwszą utwardzoną drogę i rozpoczęli budowę umocnień które posłużyły im póżniej do krótkiej obrony przed nacierającymi Rosjanami. Naprzeciwko kościoła zachował się najstarszy budynek szkoły na Spiszu który powstał jeszcze przed I wojną światową. Choć dzisiaj nie doskwierał nam wczorajszy upal skusiliśmy się na pyszne lody serwowane przez sympatyczną, młodą lodziarkę, hej-) W planach było jeszcze wejście na górujący nad wsią szczyt Grandeusa z jedną z najwspanialszych panoram Tatr ale wobec panujących warunków postanowiliśmy niejednogłośnie odłożyć go na inny termin:-) Dalej już drogą wróciliśmy do Łapsz Niżnych.
    Łapsze Niżne 575m npm - Groń 792m npm - Hałowiec 1035m npm - Przełęcz nad Łapszanką 943m npm - Piłatówka 1004m npm - Pawlików Wierch 1016m npm - Łapsze Wyżne 655m npm - Łapsze Niżne 575m npm
   Drugiego dnia naszej przygody ze Spiszem wędrowaliśmy w tym samym składzie razem z Wiolą, Andrzejem, Darkiem i Markiem. Pokonaliśmy dystans trochę mniejszy bo 22,2km ale za to podejść mieliśmy więcej - 668m:-) Mieliśmy podziwiać piękne tatrzańskie krajobrazy które jednak niespodziewanie dla nas schowały się za całunem chmur:-) Trochę nam pokropiło ale to chyba co by się rześko zrobiło po wczorajszym żarze:-) Na koniec nie zrażeni jednak tym niepowodzeniem udaliśmy się na pyszne lody do Krościenka. Nasza Wiola kochana w ramach rekompensaty za utracone moce pogodowe pokazała nam nawet cycki ... Halki w Szczawnicy:-) I jeszcze nam na koniec Solec-Zdrój dołożyła, jak jej tu nie kochać:-)
          Pozdrawiam serdecznie :-)
              Łazior Świętokrzyski