2024.01.06. Czarnocin i okolice.

                     Witam :-)
      Historia wsi Probołowice w której rozpoczęliśmy naszą dzisiejszą wędrówkę sięga XIIIw. Według naszego słynnego kronikarza Jana Długosza wtedy też został wybudowany tu pierwszy drewniany kościółek. Około 1500r w rozrastającej się wsi postawiono drugi, również drewniany kościół. Obie te świątynie zostały na przełomie XVI i XVIIw zajęte przez protestantów i zamienione na zbory. W roku 1759 dzięki staraniom ówczesnego proboszcza Jacka Kowalskiego i wsparciu właścicieli wsi Magdaleny i Jerzego Zagórskich wzniesiono nową świątynię. Drewniany kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła stoi do dziś w otoczeniu drzew na niewielkim wzgórzu. Na placu kościelnym obok świątyni również drewniana dzwonnica postawiona według różnych źródeł w 1759 lub 1842r. Niedaleko na północ od Probołowic leży wieś Pełczyska o której głośno było w 2001r za sprawą odkryć archeologicznych. Wtedy to archeolodzy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego odkryli w pobliżu osadę z IIw pne i kilka cmentarzysk z zachowanymi przedmiotami codziennego użytku i broni. Już w starożytności rejon ten był zasiedlany przez różne plemiona, w tym i Celtów. Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1224r, kiedy to książę Leszek Biały przekazuje jej część biskupowi krakowskiemu. W XIVw w Pełczyskach wzniesiono pierwszy kościół, który został zniszczony podczas wojen w XVIIw. W 1731r z fundacji dziedzica Pełczysk i kasztelana wołyńskiego Jana Pawła Pepłowskiego i jego żony Zofii z Rejów powstała nowa świątynia. Stojący do dziś murowany barokowy kościół pw. św. Wojciecha. W jego głównym ołtarzu umieszczono łaskami słynący obraz Matki Bożej Pełczyńskiej z około 1700r. Obok świątyni wysoka murowana dzwonnica postawiona w XIXw. Na sąsiadującym z kościołem cmentarzu parafialnym sporo zabytkowych kamiennych nagrobków i kaplica grobowa rodu Olszowskich z 2 poł. XIXw. Cmentarz wraz z kościołem leży u podnóża pasma wzgórz na których północno-zachodnim krańcu we wczesnym średniowieczu stał obronny gród. Wzgórze to nosiło nazwę Zawinnica lub Olbrych. W XV-XVIw wzniesiono tu murowany dwór, który został zniszczony podczas najazdów szwedzkich. Długo na tym miejscu stały dwa drewniane krzyże, z których dzisiaj pozostał tylko jeden. Ze wzgórza rozciąga się piękna panorama na okolicę. Widać też leżący na południu Czarnocin, którego historia sięga XIVw. W XVw właścicielem wsi był uczestnik bitwy pod Grunwaldem, starosta nowokorczyński i brzeźnicki Jan Długosz z Niedzielska herbu Wieniawa. Jego synem był duchowny, dyplomata, historyk i kronikarz Jan Długosz. Pierwszą świątynię w Czarnocinie wzniesiono już w 1326r. Nowa murowana gotycka świątynia, która istnieje do dzisiaj powstała niewiele później, w roku 1360. Wzniósł ją Otton z Mstyczowa herbu Lis, kanclerz wielkopolski, kanonik krakowski, sandomierski i opolski, jeden z najbliższych współpracowników króla Kazimierza Wielkiego. W XVIw wieś została opanowana przez braci polskich i w 1557r świątynia została zamieniona na zbór kalwiński a później ariański. Na początku XVIIw kościół powrócił do katolików. W 1758r strawił go pożar, ale szybko został odbudowany. W latach 1882-1885 naprawiono uszkodzoną wcześniej w 1824r wieżę i dobudowano zakrystię. Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny do połowy XVIIw był pw. Najświętszej Maryi Panny. Przy kościele stoi drewniana dzwonnica z poł. XVIIIw. Pod kościelnym wzgórzem pozostałości parku dworskiego z XIXw i wysoki, tajemniczy kopiec, na którego szczycie barokowa kamienna rzeźba św. Jana Nepomucena z 1761. Prawdopodobnie jest to kurhan prasłowiański przez mieszkańców Czarnocina nazywany Górką Luterską i uważany za grobowiec ariański. Kolejną pozostałością po działających tu w XVI i XVIIw braciach polskich jest budynek zboru w pobliskiej wsi Cieszkowy. Piętrowa budowla została wzniesiona prawdopodobnie w XVIw jako zbór ariański. W XVIIw została zamieniona na zbór kalwiński a dwa wieki później pełniła funkcję lamusa i spichlerza dworskiego. Zachowany w ruinie jest jedną z najcenniejszych tego typu budowli w Polsce. Mniej szczęścia miał pobliski dwór z 1859r który opuszczony po 1945r szybko popadł w ruinę. W jego miejscu stoi zbudowana w 1963r szkoła podstawowa a po dawnym majątku pozostał tylko rozległy park podworski z XIXw. Historia wsi Cieszkowy sięga XIVw kiedy to z nadania królewskiego otrzymał ją Spytek z Melsztyna. Wieś ta jak i wiele jej podobnych często zmieniała swych właścicieli. I tak tej początkowo mroźnej soboty wędrowaliśmy już po raz piąty z kolei po Ponidziu, tym razem z Tamarą, Andrzejem, Mariuszem i Tomkiem. A dobrze że poranek był mroźny to i udało nam się przemknąć jakoś po zaoranych polach :-) Probołowice i Czarnocin oraz odwiedzany niedawno Skalbmierz leżą na Małopolskiej Drodze Świętego Jakuba którą ładnych parę lat temu udało mi się przejść z jednym z jej twórców, moim nieodżałowanym przyjacielem Mieciem.
           Pozdrawiam serdecznie :-)
               Łazior Świętokrzyski