2023.01.22. Tuchów w cieniu Brzanki.

                    Witam :-)
   Ostatnimi laty wielokrotnie przejeżdżaliśmy tędy gnając dalej co by odkrywać piękne beskidzkie pejzaże. Było to tym łatwiejsze że w międzyczasie otwarto nawet obwodnicę tego miasta. Ale tym razem zatrzymaliśmy się tu na dłużej by poznać bliżej historię Tuchowa. A sięga ona początków XIIw kiedy to pojawił się zapis o osadzie Tucov jako posiadłości benedyktynów tynieckich. Tak jak opactwo w Tyńcu leżące nad brzegiem Wisły, tak i Tuchów był pięknie położony nad meandrującą rzeką Białą w otoczeniu okolicznych wzgórz. I właśnie na jednym z nich w roku 1315 odkryto i eksploatowano później przez następne trzy wieki pokłady soli co przyczyniło się do rozwoju osady. Dzięki temu też 2 listopada 1340r otzrymała ona prawa miejskie. Znacznie wcześniej osiedlili się tu Benedyktyni którzy na miejscu pogańskiego grodziska na wzgórzu Lipie wznieśli kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny który spłonął podczas wielkiego pożaru całego miasta w 1494r. W XVw na przeciwległym brzegu Białej wybudowano drugi kościół do którego w 1620r sprowadzono namalowany na lipowej desce obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus. Prawdopodobnie powstał on około 1530-1540r w pracowni Mistrza Ołtarza z Bodzentyna. Wkrótce określany jako łaskami słynący został w 1642r uznany przez komisję biskupią jako cudowny. Tak narodził się kult Matki Bożej Tuchowskiej, Pani Tarnowskiej Ziemi. Wobec wzrastającej liczby pielgrzymów tuchowscy benedyktyni zdecydowali się na budowę nowego kościoła który powstał w latach 1665-1682 w miejscu spalonego wcześniej na wzniesieniu Lipie. W XVIIw rozpoczął się upadek miasta spowodowany wojnami, pożarami, epidemiami i rozbiorami. Pomimo tych dziejowych zawirowań w latach 1791-1794 wybudowano barokowo-klasycystyczny murowany kościół św. Jakuba. Benedyktyni byli w Tuchowie nawet po kasacji zakonu w 1787r przez cesarza Józefa II. Następnie ich miejsce w 1816r na 24 lata zajęli jezuici, później księża diecezjalni a od roku 1893 redemptoryści. Ci ostatni przyczynili się do rozbudowy istniejącego tu pobenedyktyńskiego klasztoru. Dzisiaj w skład zespołu klasztornego wchodzi barokowy kościół Nawiedzenia NMP z lat 1677-1682 z kaplicami dobudowanymi w drugiej połowie XVIIIw oraz neobarokowy czteroskrzydłowy klasztor powstały w latach 1896-1898, rozbudowany w 1925r. Wybudowano wtedy też nową wysoką wieżę-dzwonnicę. Wcześniej, bo w końcu XIXw nastąpiło powolne ożywienie gospodarcze miasta. Powstał most na Białej, otwarto linię kolejową tarnowsko-leluchowską docierająca aż do Wiednia, otwarto pocztę i osiedlili się tu też Żydzi. W 1898r powstał tuchowski oddział Towarzystwa Gimnastycznego Sokół którego siedzibę wybudowano w 1911r. Podczas działań wojennych I wojny światowej w okolicach Tuchowa toczono ciężkie walki, miasto znajdował się w strefie frontowej i kilkakrotnie przechodził z rąk do rąk. Zostało poważnie zniszczone a świadkami tej wojny są liczne okoliczne cmentarze wojenne. W okresie międzywojennym Tuchów powoli podniósł się ze zniszczeń wojennych, był jedynym miasteczkiem w powiecie tarnowskim który zachował prawa miejskie. II wojna światowa przyniosła miastu niewielki straty. Tragiczny los spotkał natomiast Żydów mieszkających tu i w okolicy których zamknięto w getcie i wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu. Po wojnie nastąpił rozwój miasta: powstał szpital, osiedla mieszkaniowe, drobne zakłady pracy, szkoły i wodociągi. 4 czerwca 2010r przez Tuchów i okolice przelała się ogromna fala powodziowa spowodowana intensywnymi opadami zalewając dużą część miasta. Na tuchowskim rynku zachował się jego urbanistyczny układ z czworobocznym rynkiem, kamienicami z przełomu XVIII i XiX w i neoklasycystycznym ratuszem z lat 1873-1874. Na starym cmentarzu parafialnym liczne zabytkowe kamienne nagrobki i cm. wojenny nr 161 z okresu I wojny światowej na którym pochowano 86 żołnierzy rosyjskich i 8 żołnierzy austro-węgierskich. Następny cmentarz wojenny, nr. 160 znajduje się w osobnej kwaterze na powstałym w 1890r nowym cmentarzu parafialnym. Leży tu 103 żołnierzy armii austro-węgierskiej, 60 żołnierzy armii rosyjskiej i jeden żołnierz niemiecki. Stoi tu też powstała w 1904r neogotycka kaplica cmentarna rodziny Rozwadowskich, ostatnich właścicieli Tuchowa. W najbliższych okolicach Tuchowa znajduje się jeszcze pięć cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej. Cmentarze nr 158 i 162 były dzisiaj poza naszym zasięgiem ale zobaczyliśmy pozostałe trzy. Cm. nr 163 na którym pochowano 137 żołnierzy austro-węgierskich i 97 żołnierzy rosyjskich oraz cm. nr. 164 gdzie pochowano 199 żołnierzy austro-węgierskich i 105 rosyjskich. Cmentarz nr. 165 znajduje się w granicach wsi Bistuszowa i pochowano na nim 87 żołnierzy armii austriackiej. Wszystkie te cmentarze wojenne zaprojektował niemiecki architekt Heinrich Scholz. Wychodząc z Tuchowa na Pasmo Brzanki w wiosce Burzyn stoi dwór z 1858r. Górujące od południa nad Tuchowem leżące pomiędzy dolinami Białej i Wisłoki zalesione Pasmo Brzanki jest najwyższym pasmem górskim Pogórza Ciężkowickiego. W 1981r poniżej mierzącego 534m npm szczytu Brzanki otwarto nowo wybudowaną Bacówkę PTTK na Brzance. Znajdująca się obecnie w rękach prywatnych Bacówka Brzanka to nieduże schronisko powstałe z inicjatywy Edwarda Moskala. Dzięki temu działaczowi PTT a później PTTK wybudowano kilkanaście takich obiektów w polskich Beskidach. Na wierzchołku Brzanki w 2006r otwarto wieżę widokową.
    Tuchów 215m npm – Burzyn 235m npm – Brzanka 534m npm – Szwedka 220m npm – Dział 343m npm – Tuchów 215m npm
  Po Pogórzu Ciężkowickim wędrowaliśmy razem z Tamarą i Tomkiem w sumie przez 24,5km z 621m przewyższenia. Poranny mały mrozik zamienił się później w mokrą odwilż by na koniec (na szczęście już wracaliśmy) spłukać nas z góry:-) Dlatego też trochę się uflogaliśmy bo zima tam na całego. Co prawda widoków z wieży na Brzance za bardzo nie uświadczyliśmy ale za to w bacówce herbatką się rozgrzaliśmy:-) No i tak odświeżyłem sobie trochę pamięć, wszak kilkanaście lat temu pokonałem sobie niebieski szlak z Wielkiego Rogacza do Tarnowa. Nie widziałem wtedy jeszcze wieży na Brzance ale do bacówki trafiłem i nawet w jej gościnnych progach jako jedyny gość nocowałem:-)
        Pozdrawiam serdecznie :-)
            Łazior Świętokrzyski