2024.02.04. Gorlice

                    Witam :-)
    Gorlice to około 30tys miasto leżące w dolinie rzeki Ropy i jej dopływu Sękówki, na granicy zachodniej części Beskidu Niskiego zwanego Beskidem Gorlickim. Stanowią one dogodny punkt przesiadkowy do dojazdów w zachodnie rejony Beskidu Niskiego. Okolica w którym leżą była zamieszkiwana od najdawniejszych czasów, o czym świadczą kamienne narzędzia i inne przedmioty codziennego użytku z epoki neolitycznej znalezione podczas wykopalisk archeologicznych. Osadę prawdopodobnie założył w 1355r bogaty krakowski bankier i kupiec, pochodzący z Francji Dersław I Karwacjan. Nabył on wtedy od króla Kazimierza Wielkiego rozległe ziemie leżące w dolinie Sękówki tworząc z nich klucz tzw. państwa gorlickiego. Przetrwało ono do wygaśnięcia rodu Karwacjanów z początkiem XVIw. W II poł. XVIw Gorlice znalazły się w rękach rodu Pieniążków herbu Odrowąż, dzięki którym Gorlice stały się ważnym ośrodkiem kalwinizmu. Rozwój rzemieślniczo-handlowej osady przerwał w 1657r najazd Węgrów Rakoczego. W 1772r po pierwszym rozbiorze Polski miasto znalazło się pod zaborem austriackim. Gorlice pozostawały w rękach prywatnych do pocz. XIXw. Wiek ten dzięki powstaniu przemysłu naftowego przyniósł gorlickiemu rejonowi prawdziwy rozkwit, stał się on kolebką tego przemysłu na świecie. W latach 1853–1858 tutejszą aptekę prowadził Ignacy Łukasiewicz, pionier przemysłu naftowego w Europie, założyciel pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej, polski farmaceuta i przedsiębiorca. Był on też wynalazcą lampy naftowej której uliczna odmiana została zapalona przez miejskich rajców na jednym ze skrzyżowań gorlickich ulic w 1854r. Przypomina dziś o tym wydarzeniu mural na jednej z kamienic i replika owej lampy na beczkowatej kapliczce z figurą Chrystusa Frasobliwego na owym skrzyżowaniu. Jak głosi miejscowa legenda ową figurę do miasta podczas powodzi przyniosła rzeka. W 1874r Gorlice nawiedził wielki pożar niszczący większość śródmiejskiej zabudowy. Pod koniec XIXw powstają koło Gorlic dwa duże zakłady związane z przemysłem naftowym, fabryka narzędzi i maszyn wiertniczych i naftowych założona przez Kanadyjczyka Williama Henryego Mac Garveya i austriackiego bankiera Johana Bergheima oraz fabryka destylacji ropy naftowej. W 1900r z inicjatywy burmistrza Wojciecha Biechońskiego otwarto w Gorlicach jeden z najstarszych parków miejskich w Polsce. Rozwój miasta przerwał wybuch I wojny światowej podczas której w czasie działań wojennych miasto uległo prawie całkowitemu zniszczeniu. Odbudowa miasta w okresie międzywojennym została przerwana 7 września 1939r wkroczeniem wojsk niemieckich. Mieszkańcy miasta wkrótce zostali dotknięci różnymi formami represji ze strony Niemców. Dla zasiedlających Gorlice od XVIIIw Żydów w październiku 1941r Niemcy utworzyli getto. Jego likwidacja nastąpiła w sierpniu 1942r, kiedy to hitlerowcy dokonali w Gorlicach egzekucji około 900 osób wyznania mojżeszowego. Pozostałych Żydów Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Bełżcu. Wojnę przeżyło około 200stu z około 5tys gorlickich Żydów zamieszkujących miasto przed 1939r. Spod okupacji hitlerowskiej miasto zostało wyzwolone 16 stycznia 1945r.
    Ponieważ wczorajsza śnieżna wędrówka dala nam trochę w kość to dzisiaj niejako w ramach relaksującego spaceru udaliśmy się na zwiedzanie Gorlic. Po katastrofalnym pożarze z 1874r i zniszczeniach działań wojennych I wojny światowej nie ostało się wiele zabytkowych budowli. Ale kilka jednak da się odnaleźć :-) Naszą wędrówkę rozpoczęliśmy od niestety zamkniętego dzisiaj Skansenu Przemysłu Naftowego Magdalena. Znajduje się on na terenie działającej tu od 1931r kopalni ropy naftowej Magdalena, która zakończyła swą działalność po ponad 70ciu latach w roku 2003. Niedaleko znajduje się jedno z wyższych wzgórz okalających Gorlice, mierząca 423m npm Góra Zamkowa. Podczas walk toczonych tutaj od listopada 1914 roku do 2 maja 1915r w mundurze austriackiego sierżanta walczył ojciec późniejszego papieża Jana Pawła II. W 1994r powstała tu gorlicka kalwaria. Po gorlickich Żydach pozostała synagoga i powstały prawdopodobnie w II poł. XVIIIw kirkut. W jego obrębie znajdował się zaprojektowany przez nieznanego architekta cm. woj. nr. 90 z okresu I wojny światowej na którym pochowano 4 żołnierzy austro-węgierskich i 2 rosyjskich wyznania mojżeszowego. Gorlicki kirkut został zdewastowany przez Niemców podczas II wojny światowej a po cm. wojennym nie ma śladu. Niedaleko stąd do kolejnego gorlickiego wzgórza zwanego Korczak lub Górą Cmentarną. Na tym bezleśnym kiedyś wzgórzu usytuowany jest cm. woj. nr. 91 z okresu I wojny światowej. W zamyśle jego budowniczych był on największym i zarazem reprezentacyjnym cmentarzem w III Okręgu Cmentarnym Gorlice. W zbiorowych i pojedynczych mogiłach pochowano tu 425 żołnierzy austro-węgierskich, 201 żołnierzy niemieckich i 287 żołnierzy rosyjskich poległych w maju 1915r. Leżą tutaj także ekshumowane szczątki 61 żołnierzy armii niemieckiej poległych 2 maja 1915r ze zlikwidowanego w 1968r cm. woj. nr. 89 w Gorlicach. Projektantem tego dużego cmentarza był austriacki architekt i inżynier, podporucznik rezerwy Emil Ladewig. Z Góry Cmentarnej zeszliśmy do śródmieścia Gorlic by podziwiać jego zabytki i pomniki. Pomnik Bohaterów Ziemi Gorlickiej i zabytkowy budynek gorlickiego Liceum im. Marcina Kromera z 1914r. Stary cmentarz parafialny z mnóstwem zabytkowych kamiennych nagrobków, kaplicą Miłkowskich z 1907r, kaplicą Potockich z 1920r i Krzyżem Powstańców z 1913r. W obrębie rynku zachowało się kilka kamienic z XVIII i XIXw, żydowska synagoga z XVIIIw z pomnikiem upamiętniającym Zagładę gorlickich Żydów i budynek ratusza wybudowany w latach 1780-1790 z nową ławeczką Łukasiewicza. Niedaleko rynku najstarsza murowana kapliczka ufundowana przez jednego z mieszczan w 1664r jako wotum wdzięczności za ocalenie z pożogi podczas najazdu wojsk Jerzego II Rakoczego 2 maja 1657r. Obok rynku neorenesansowy kościół Narodzenia NMP wybudowany w latach 1875-1890 i niedaleko niego mieszczący dziś muzeum Dwór Karwacjanów z XVw. Niżej Pomnik Tysiąclecia Państwa Polskiego i Pomnik Niepodległości a także Dom pamięci im. Wilhelma Macha zwany Szklarczykówką w którym w czasie okupacji hitlerowskiej miało swą siedzibę Gestapo. Przy rzece Ropie pomnik Smutne Twarze upamiętnia tragiczne wydarzenie rozstrzelania w tym miejscu przez gestapo 12 Polaków i 20 Żydów. Na pobliskim moście murowana kapliczka św. Jana Nepomucena z 1787r. Przy drugim brzegu rzeki Park Miejski z pomnikami Niedźwiadków, Juliusza Słowackiego/Niepodległości, Kazimierza Pułaskiego i Wojciecha Biechońskiego, burmistrza Gorlic w latach 1887-1902. W obrębie Gorlic znajdują się jeszcze dwa cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej, oba zaprojektowane przez austriackiego architekta i inżyniera, porucznika Hansa Mayra. Na cm. woj. nr. 88 pochowano 20 żołnierzy austriacko-węgierskich i 100 żołnierzy rosyjskich a na cm. woj. nr. 87 81 żołnierzy austriackich, 57 żołnierzy niemieckich oraz 66 żołnierzy rosyjskich. Niedaleko tego ostatniego cmentarza w latach 1986 – 1991 została wzniesiona nowa murowana prawosławna cerkiew Świętej Trójcy. No i tak razem z Wiolą, Andrzejem i Darkiem pospacerowaliśmy sobie po tych gorlickich ścieżkach prawie 20km z 442m przewyższenia. Bez mała w swoim świecie z komórą :-)
    Na gorlickim rynku stoi ufundowany przez wdzięcznych jego mieszkańców pomnik mieszczki Teresy Kosibianki. W XIIw podczas oblężenia osady przez Tatarów ta bohaterska dama wraz z dwoma innymi udała się do obozu najeźdźców. Podczas biesiady upiły one tatarskich wodzów przyniesioną swojską okowitą. Nieprzyzwyczajonych do takowych trunków i nimi zmorzonych pozbawiły głów i powróciły do swoich. Rankiem napastnicy oblegający gród zobaczywszy co spotkało ich dowódców odstąpili od oblężenia i odeszli. I tak mieszkańcy Gorlic zostali ocaleni przez bohaterskie niewiasty. 
         Pozdrawiam serdecznie :-)
             Łazior Świętokrzyski