Zagłębie Dąbrowskie 19 kwiecień 2024

   Zagłębie Dąbrowskie jest regionem historyczno- geograficznym leżącym na pograniczu województw śląskiego i małopolskiego. Ziemie te historycznie i kulturowo są częścią Małopolski, chociaż obecnie wchodzą w skład województwa śląskiego.
Głównymi miastami na tym obszarze są: Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza i Będzin.
Miasta te w okresie międzywojennym wraz z całym Zagłębiem Dąbrowskim wchodziły w skład województwa kieleckiego.
Historyczną stolicą regionu był Będzin, miasto królewskie posiadające prawa miejskie od XIV wieku. Dąbrowa miastem została dopiero w 1916 roku, ale ze względu na odkrycie pokładów węgla kamiennego już pod koniec XVIII wieku stała się ośrodkiem gospodarczym regionu dając mu nazwę. Dlatego też Dąbrowa stała się w XIX wieku siedzibą Okręgu Górniczego, działała tu Dąbrowska Szkoła Górnicza. W Dąbrowie powstała też w latach 1834–1840 Huta Bankowa będąca ówcześnie największym zakładem metalurgicznym w granicach Imperium Rosyjskiego. Sosnowiec, który prawa miejskie otrzymał w 1902 roku był przez prawie cały okres międzywojenny najludniejszym miastem ówczesnego województwa kieleckiego. O randze miasta świadczy fakt, że właśnie Sosnowiec, chociaż nie był stolicą województwa został wyznaczony na siedzibę Izby Przemysłowo- Handlowej. Świadczyło to o wybitnej roli gospodarczej, jaką odgrywało miasto w Kieleckiem.
Przejazd rowerowy po Zagłębiu Dąbrowskim rozpocząłem w Ząbkowicach, miejscowości obecnie wchodzącej w skład Dąbrowy Górniczej. Znajduje się tu jeden z najstarszych dworców kolejowych w Polsce, którego budowę rozpoczęto już w 1847 roku przy pierwszej linii kolejowej w zaborze rosyjskim - Drodze Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej.
Stąd udałem się w stronę zespołu zbiorników wodnych Pogorie, będącymi zalanymi wyrobiskami piasku. Jest to teren wypoczynkowy dla mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego i Śląska, a zespół 4 jezior otrzymał nazwę Pojezierza Dąbrowskiego.
W centrum Dąbrowy Górniczej znajduje się socrealistyczny Pałac Kultury Zagłębia (1951-1958) i oraz zbudowana w pobliżu neogotycka Bazylika Najświętszej Maryi Panny Anielskiej z 1900 r. Jest to pierwsza po katedrze wawelskiej świątynia posiadająca tytuł bazyliki na ziemiach polskich.
W dalszej części wycieczki dotarłem do Będzina nad Czarną Przemszą,będąca dawniej rzeką graniczną pomiędzy Księstwem Siewierskim a Małopolską. Po odwiedzeniu zamku i pobliskiego dawnego pałacu Mieroszewskich obejrzałem Plac Kazimierza Wielkiego (Stary Rynek) oraz Plac 3 Maja w XIX wiecznej części miasta. W pobliżu na ulicy Kołłątaja znajduje się kamienica, w której mieszkał Aron Lustiger, dziadek późniejszego arcybiskupa Paryża, kardynała Jeana-Marie Lustigera. W Będzinie są bardzo ciekawe dworce kolejowe. Jeden, t obudynek z okresu międzywojennego, wybitny przykład modernizmu oraz drugi, pochodzący z końca XIX w. dawny dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Dziś w stanie kompletnego opuszczenia.
Stąd już bardzo blisko do granicy administracyjnej Sosnowca. Po jej przekroczeniu znalazłem się na Środulce, zachodniej części dzielnicy Sosnowca – Środuli. Usytuowane są tam dwa pałace należące do rodziny Schönów, sosnowieckich fabrykantów. Po zachodniej stronie Czarnej Przemszy położona jest kolejna dzielnica Sosnowca - Pogoń. Urodził się tam w 1902 roku światowej sławy śpiewak operowy Jan Kiepura.
W Sosnowcu znajduje się zamek zbudowany na terenie dawnej osady rycerskiej Sielec. Jest to najstarszy obiekt w mieście, pochodzący z czasów średniowiecza. W XIX wieku został przebudowany po pożarze. Ostatnio odnowiony jest siedzibą instytucji kulturalnej.
Nie udało mi się zobaczyć wnętrz pałacu (obiekt otwierają w maju) należącego do również znanego przemysłowca, Henryka Dietla. Znajduje się w nim największa Polsce marmurowa wanna. Można ją za to zobaczyć na filmie Między ustami a brzegiem pucharu.
Ostatni pałac, który zobaczyłem w Sosnowcu to pałac Oskara Schöna w Dębowej Górze na lewym brzegu Czarnej Przemszy. Z dzielnicy Dębowa Góra jest już blisko do połączenia Czarnej Przemszy z Białą Przemszą, Miejsce, w którym te dwie rzeki tworzą Przemszę w przeszłości miało historyczny wymiar, gdyż do 1915 roku stykały się w tym miejscu granice trzech zaborów. Nosiło ono nazwę Trójkąt Trzech Cesarzy a raczej prawidłowo Kąt Trzech Cesarzy („Drei Kaiser Ecke”). Miejsce graniczne zniknęło po 1918 roku (a zasadniczo w 1922 r.), po ostatecznym przyłączeniu Śląska do Polski. Jednak w latach 1922–1939 spotykały się tu granice trzech województw: śląskiego, krakowskiego i kieleckiego.
Na zakończenie, jadąc w górę Czarnej Przemszy i Brynicy dojechałem do centrum Sosnowca, gdzie na dworcu kolejowym zakończyłem wycieczkę. Dworzec kolejowy to dawna stacja graniczna z komorą celną z czasów zaborów. Budynek stacji w stylu eklektycznym został zbudowany w 1859 i jest jednym z najstarszych na dawnej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

andkoz