2023.01.07. Szymbark.

                   Witam :-)
     Szymbark to duża wieś leżąca nad Ropą w północno-zachodniej części Beskidu Niskiego, w Górach Grybowskich. Historia tej miejscowości ściśle związana jest z rycerskim rodem Gładyszów herbu Gryf. W 1316r zamieszkał tu mieszczanin z Nowego Sącza, Paweł Gładysz. 27 października 1359r król Kazimierz Wielki w dowód uznania jego rycerskich zasług w walkach obronnych polski nadał rozległe tereny w dolinie Ropy jemu synowi Janowi Gładyszowi. Był on podówczas zarządca dóbr królewskich na Sądecczyźnie. Ród ten na swoje gniazdo rodowe wybrał Szymbark gdzie też od razu ufundował parafię rzymskokatolicką. Wówczas też po raz pierwszy pojawiła się wzmianka o miejscowości początkowo z niemiecka zwanej Schönberg. Po polsku oznaczająca Piękną Górę z czasem spolszczona na Szymbark. Ziemie te nazywane Dominium Ropae (państwo ropskie) przyczyniły się wkrótce do powstania wielkiej fortuny Gładyszów. Już w 1388r Szymbark uzyskał prawa miejskie ale brak handlu i rzemiosła oraz konkurencja ze strony pobliskich Gorlic i Grybowa doprowadziły w 1595r do degradacji miasta. Szymbark znów stał się ubogą wioską. W 1540r rodzina Gładyszów postawiła tu murowany dwór obronny stanowiący centrum ich władzy nad terenami klucza Gorlickiego. Ród Gładyszów w 1611r przeniósł się na ziemie sandomierską i był to koniec ich panowania nad Ropą. Ich miejsce zajęli najpierw Stroińscy, później Siedleccy i Bronikowscy. W 1657r dwór został zniszczony podczas najazdu Węgrów. W latach 1768–1772 konfederaci barscy pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego staczają w okolicach Szymbarku walki z Rosjanami. Z końcem XVIIIw właścicielem miejscowości został ks. Jan Bochniewicz , prałat gnieźnieński i profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zmarły w 1808r przekazał w testamencie swój majątek siostrom i siostrzeńcom dzieląc go na cztery części. Dlatego przez dłuższy czas w Szymbarku stały cztery dwory. W XIXw działały tu dwie niewielkie huty szkła i podejmowano próby wydobycia ropy naftowej. Rejon ten należał do najwcześniejszych w Galicji terenów wydobycia tego czarnego złota. Podczas I wojny światowej w latach 1914-1915 wieś znajdowała się na przedpolu frontu stojącego między Szymbarkiem a Gorlicami. Świadczą o tym trzy cmentarze wojenne zlokalizowane w obrębie wsi. W okresie międzywojennym XXw Szymbark pomału staje się wsią letniskową. W pochodzącej z tego okresu drewnianej willi Perełka w sierpniu 1933r przebywała Maria Dąbrowska. W czasie kampanii wrześniowej podczas potyczki stoczonej 7 września 1939r pod Szymbarkiem pomiędzy oddziałami Armii Karpaty a Niemcami poległo 7 polskich żołnierzy. Zostali oni pochowani na miejscowym cmentarzu parafialnym.  W czasie okupacji niemieckiej prężnie działało tu polskie podziemie organizując przeżuty kurierskie na Węgry, akcje dywersyjne i sabotażowe. 26 czerwca 1944 oddział AK z Szymbarku odbił z rąk niemieckich aresztowanych członków ruchu oporu z Ropy. Po zakończeniu II wojny światowej władze przejęły i rozparcelowały szymbarski majątek. Dzisiaj najcenniejszym zabytkiem Szymbarku jest położony malowniczo nad Ropą renesansowy murowany kasztel Gładyszów z 1540r. Ta niewielka obronna siedziba rycerska spustoszona w 1657r przez wojska Rakoczego była kilkakrotnie przebudowywana. W XIXw niezamieszkała pełniła funkcję gorzelni i spichlerza co przyczyniło się to do dewastacji budowli. Prace zabezpieczające i remontowe zaczęto dopiero po II wojnie światowej. Obok kasztelu znajduje się drewniany dworek wzniesiony w latach 1918-1919 dla Dyrekcji Odbudowy Gorlic. Usytuowany jest w miejscu nieistniejącego modrzewiowego dworku Siedleckich z XVIIIw. Dwór z Gorlic przeniesiono tu w 1975r do tworzonego Skansenu wsi Pogórzańskiej im. Prof. Romana Reinfussa. Polski etnograf i badacz sztuki ludowej Pogórzan, prof. Roman Reinfuss był konsultantem przy organizacji skansenu. W tym niewielkim skansenie eksponowane są obiekty budownictwa ludowego powiatu gorlickiego z oryginalnymi sprzętami z XIX i pocz. XXw. Nieopodal drewniany kościół św. Wojciecha z 1782r według miejscowej tradycji stojący w miejscu gdzie święty odprawił mszę w drodze z Węgier do Polski. Niedaleko też stoi drewniana willa Perełka z 1928r. Za nią znajduje się cmentarz parafialny z zachowanymi starymi kamiennymi nagrobkami. W osobnej kwaterze jeden z trzech szymbarskich cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej. W przysiółku Doliny stanowiącym dawniej odrębną wieś łemkowską drewniana cerkiew greckokatolicka Narodzenia Bogarodzicy z 1790r (inna data jej powstania to 1821r). No i tak w drodze z Łosia do Kielc zwiedziliśmy sobie szymbarski bardzo ciekawy skansen w takim na wpół seniorskim składzie:-) Razem z Elą, Wiolą, Tamarą, Andrzejem, Darkiem, Jurkiem i Tomkiem. Komu podoba się nasza Tokarnia to i w szymbarskim skansenie się zauroczy.
        Pozdrawiam serdecznie :-)
            Łazior Świętokrzyski