2020.1007. Szydłowiec

                    Witam :-)
   Zostawiwszy moje autko przy dworcu autobusowym w Szydłowcu pojechałem busem do wsi Jastrząb. Została ona założona w 1422r przez biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca i od założyciela otrzymała swą nazwę oraz herb. Około 1426r biskup ten wybudował też zamek dla swych bratanków który niestety został doszczętnie zrujnowany podczas potopu szwedzkiego i tyle z niego zostało:-) Za to na wzgórzu stoi kościół pw. św. Jana Chrzciciela wybudowany w 1677r i póżniej rozbudowany na początku XXw. a na miejscowym cmentarzu parafialnym mogiły poległych we wrześniu 1939r. Około 5km od Szydłowca znajduje sie stacja PKP Szydłowiec. Okazały budynek dworcowy wybudowany dla potrzeb Kolei Żelaznej Iwanogrodzko-Dąbrowskiej został zniszczony w pierwszych dniach września 1939r podczas bombardowania. Nigdy nie odbudowany stoi do dzisiaj w formie ,,ćwiartki dworca,, obecnie opuszczony i niszczejący. W sąsiednim Sadku obeliski poświęcone mieszkańcom i partyzantom poległym z rąk hitlerowców a w Baraku pomnik żołnierzy września 1939r w miejscu stoczonej tu 7/8 września 1939r bitwy. Położony nieopodal Szydłowiec leży na Wyżynie Szydłowieckiej nad rzeką Korzeniówką w południowej części województwa mazowieckiego tuż przy drodze ekspresowej S7. Historia miasta sięga XIIw i jest związana z dziejami rodu Odrowążów którzy byli właścicielami rozległych okolicznych dóbr. Z czasem część ich przybrała nazwisko Szydłowiecki. W roku 1548 poprzez małżeństwo Elżbiety Szydłowieckiej z Mikołajem Radziwiłłem , kanclerzem i marszałkiem wielkim litewskim dobra Szydłowieckich przechodzą w posiadanie rodu Radziwiłłów. Nowi właściciele choć nie mieszkający na stałe w Szydłowcu poprzez swoich zarządców troszczyli się o rozwój miasta. Najlepszy okres jego rozwoju trwający do polowy XVIIw  gdzie rozwinął się handel i rzemiosło przypada właśnie na okres ,,Hrabstwa Szydłowieckiego Radziwiłłów,,.  Dzięki dużemu zapotrzebowaniu w kraju i za granicą rozwinięto na dużą skalę wydobycie i obróbkę miejscowego piaskowca. Budowle wykonane z niego rozsiane są po całej Polsce i na świecie. W drugiej połowie XVIIw zaczął się stopniowy upadek miasta spowodowany przez epidemie i wojny ze Szwecją. Nastąpiło masowe wyludnienie miasta a większość domów stała opuszczona i zrujnowana. Chcąc zachęcić do ponownego zasiedlenia Szydłowca w roku 1696 wydano dokument gwarantujący im zajmowanie wolnych domostw i bezpieczeństwo majątkowe. Skutkowało to lawinowym napływem ludności żydowskiej i powstaniem w 1711r gminy żydowskiej , synagogi i założeniem kirkutu. Po śmierci w 1800r ostatniego z rodu Radziwiłłów dobra szydłowieckie kupiła Anna z Zamoyskich Sapieżyna która następnie sprzedała je w 1828r skarbowi Królestwa Polskiego. W czasie powstania styczniowego Szydłowiec był miejscem starć korpusu Mariana Langiewicza z oddziałami rosyjskimi Dionizego Czachowskiego. Rok 1876 przyniósł katastrofalny pożar w którym spłonęło 85% jego zabudowy. Na początku XXw rozwinął się przemysł browarniczy, garbarski, metalowy, powstała huta szkła, cegielnia, odlewnia i fabryki : guzików, kafli oraz narzędzi rolniczych, wozów i bryczek. Szydłowiec w przededniu II wojny światowej zamieszkiwało około 11tys. mieszkańców w tym około 67%. pochodzenia żydowskiego. 8 września 1939r miasto znalazło się pod okupacją niemiecką trwającą do czasu wyzwolenia dnia 16 stycznia 1945r W tym okresie Niemcy zamienili Szydłowiec w otwarte getto ludności żydowskiej. 23 września 1942r większość z 16300 zgromadzonych tu Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince. 13 stycznia 1943r nastąpiła likwidacja getta a pozostałych około 5tys. Żydów których spędzono ul. Kolejową na dworzec. Wielu w tej ,,krwawej drodze Żydów,, przed dotarciem do dworca zamordowano. Póżniej Niemcy zniszczyli 50% zabudowę mieszkalną i fabryczną miasta. W czasie okupacji hitlerowskiej w Szydłowcu i okolicach oddziały partyzanckie dokonały wielu akcji sabotażowych i dywersyjnych skierowanych przeciwko Niemcom. Dzisiaj z dawnej świetności miasta zachował się zamek, kościół i ratusz a także póżniejsze nieczynne kamieniołomy, kirkut, synagoga garbarska, browar, liczne kapliczki , pomniki i miejsca pamięci. Na cmentarzu parafialnym znajdują się liczne piękne stare nagrobki wykonane z miejscowego piaskowca oraz wydzielony cmentarz wojenny polskich żołnierzy poległych w bitwie 8 września 1939r i żołnierzy AK poległych podczas okupacji. Dzięki milej pani z IT mogłem podziwiać panoramę Szydłowca z wieży ratuszowej która została dobudowana w 1629r do istniejącego od trzech lat budynku ratusza oraz zwiedzić wnętrza kościoła św. Zygmunta ukończonego około 1525r Nie zdziwiło mnie wcale lokalne przysłowie głoszące , że ,,w szydłowieckiej farze są złote ołtarze,,:-) W miejscu wcześniejszego murowanego dworu obronnego na sztucznej wyspie otoczony fosą biorącą wodę z przepływającej w pobliżu Korzeniówki powstał zamek. Tą wspaniałą renesansową budowlę w latach 1470-1480 postawił marszałek dworu królewskiego Stanisław Szydłowiecki. W jego wnętrzach póżniej wielokrotnie rozbudowywanych i modernizowanych mieści się dzisiaj Szydłowieckie Centrum Kultury - Zamek oraz Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych gdzie przy dżwiękach przeróżnych piszczałek i fujarek można miło ukoić duszę:-) Dzięki miłej pani z domu weselnego ,,Lodownia,, udało mi się też wejść na teren dawnego browaru Stumpfów i Engemanów z pierwszej połowy XIXw gdzie są zachowane piwnice w których przechowywano słód i piwo , czyli jednak lodownia:-) Z ogrodzeniem (jednego z największych zachowanych w Polsce) cmentarza żydowskiego poradziłem sobie już sam. I chociaż szydłowieckie pręgierze czekają na śmiałków to jednak jest co zwiedzać w Szydłowcu :-)
     Pozdrawiam serdecznie :-)
        Łazior Świętokrzyski