2023.01.14. Rabsztyn.

                    Witam :-)
   Nieopodal Olkusza na wapiennym Wzgórzu Rabsztyńskim zachowały się ruiny gotyckiego zamku. Będące obecnie własnością Gminy Olkusz są ostatnimi laty przez nią pieczołowicie rekonstruowane. Odbudowano już bramę wjazdową, zrekonstruowano także część zamkowych murów i wieżę zamku górnego oraz zagospodarowano zamkowy dziedziniec. Na wieży udostępniono taras widokowy a część pomieszczeń zamkowych zaadoptowano do obsługi ruchu turystycznego. Nazwa zamku Rabsztyn wywodzi się z niemieckiego Rabenstein oznaczającego Kruczą Skałę, skalny ostaniec który to góruje nad wzniesieniem. Historycy nie są zgodni co do tego kiedy powstała ta warownia. Pierwsze pisemne potwierdzenia istnienia zamku pochodzą z 1396r ale badania archeologiczne dowodzą że wcześniejsza, jeszcze drewniana warownia stała tu już w drugiej połowie XIIIw. Zamek pełnił funkcję strażnicy granicznej z Czechami chroniąc ważny szlak handlowy z Krakowa do Wrocławia. Zamek był w posiadaniu wielu właścicieli a jak podają legendy był początkowo we władaniu rodu rycerskiego Toporczyków z Morawicy. Przypuszczalnie król Władysław Łokietek oddał ten królewski zamek w XIVw w zastaw Spytkowi II z Melsztyna herbu Leliwa. Za panowania Kazimierza III Wielkiego prawdopodobnie rozpoczęto budowę murowanego zamku. W rękach rodu Melsztyńskimi zamek pozostał do połowy XVw. Dzięki małżeństwu Jadwigi Melsztyńskiej z Andrzejem Tęczyńskim herbu Topór zamek przeszedł w ręce rodu Tęczyńskich noszących później nazwisko Rabsztyńskich. Był w ich posiadaniu do 1509r kiedy to zmarł kanonik krakowski i starosta płocki Andrzej Rabszyński z Tęczyna na którym wymarła cała linia Rabszyńskich. Rabsztyn trafił później do rodziny Bonerów herbu Bonarowa, właścicieli Ogrodzieńca a następnie w 1592r znalazł się w posiadaniu rodziny Myszkowskich herbu Jastrzębiec. W czasie potopu szwedzkiego w 1657r wycofujące się oddziały szwedzkie spaliły zamek który po tych zniszczeniach nie został już nigdy odbudowany w całości. Częściowo użytkowany do początków XVIIIw w końcu został opuszczony gdy jego właściciele przenieśli się do nowo wybudowanego dworku. Według miejscowych przekazów podczas powstania listopadowego dla potrzeb powstańców z zamkowego tynku wytwarzano saletrę na potrzeby produkcji prochu strzelniczego. Opuszczoną budowlę dewastuje miejscowa ludność wykorzystując ją jako źródło taniego materiału budowlanego. W 1901r poszukiwacze skarbów doprowadzają do zawalenia zamkowej wieży. Wielokrotnie wcześniej rozbudowywany i modernizowany zamek staje się trwałą ruiną. W 1918r z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w niedalekim Olkuszu rozpoczęto próby ratowania zamku przed jego dalszą dewastacją. Udało się to jednak dopiero w latach 2008-2021 dzięki powstałemu Stowarzyszenia Zamek Rabsztyn i Urzędu Miasta i Gminy Olkusz. W pobliżu zamku znajduje się dom w którym w 1902r przyszedł na świat przedwojenny konstruktor lotniczy Antoni Kocjan. Drewniana chata została wybudowana w 1862r we wsi Skalskie będącej dziś dzielnicą Olkusza. Inżynier Kocjan zaprojektował w latach międzywojennych kilka szybowców stanowiących później trzon polskiego szybownictwa, które ustanowiły liczne krajowe rekordy szybowcowe. W czasie II wojny światowej był szefem wywiadu lotniczego AK, odkrył też tajemnice niemieckich pocisków V1 i rakiet V2. Przypadkowo aresztowany 2 czerwca 1944r w Warszawie został zamordowany 13 sierpnia 1944r w grupie czterdziestu ostatnich więźniów Pawiaka. Do zamku Rabsztyn dotarliśmy leśnymi ścieżkami z Jaroszowca. Koło tej miejscowości znajduje się wybudowany dla Kolei Iwanogrodzko - Dąbrowskiej w 1913r budynek stacji kolejowej. Do 1964r stacja nosząca widoczną jeszcze dziś nazwę Rabsztyn została przemianowana na Jaroszowiec Olkuski. Poruszaliśmy się dzisiaj w dosyć licznej grupie razem z Tamarą, Andrzejem, Krzyśkiem, Markiem, Mariuszem, Piotrkiem i Tomkiem. Okolice te są otoczone porośniętymi lasami wzgórzami z licznymi ostańcami wapiennymi i śladami dawnych kamieniołomów. Niepotrzebna tu jest Karta Seniora ale za to warto pamiętać o butach:-) I tak po dwudziestu latach odkryłem na nowo zamek Rabsztyn, wszak wtedy jawił mi się jako prawdziwa zarastająca wszelakim zielskiem ruina.
       Pozdrawiam serdecznie :-)
           Łazior Świętokrzyski