31-07-2021 Z wizytą w Baranowie Sandomierskim.

W sobotę 31 lipca wybrałem się do Baranowa Sandomierskiego. Moim celem był spacer po mieście oraz wizyta na baranowskim zamku. Pierwsze wzmianki o Baranowie pochodzą z roku 1135, z czasów Bolesława Krzywoustego. Nazwa Baranów wywodzi się prawdopodobnie od hodowli baranów jaką prowadzili mieszkańcy osady. W 1354 roku Kazimierz Wielki nadał osadzie prawa miejskie. Przez długi czas miasto było nazywane Baranowem. Przez pewien okres nazywane było także Baranowem Galicyjskim lub Baranowem nad Wisłą. Obecna nazwa miasta to Baranów Sandomierski (od leżącego w pobliżu Sandomierza). Na początku miasto rozwijało się dzięki handlowi zbożem, a od końca XVI wieku kwitło tu również rzemiosło, szczególnie szewstwo, kuśnierstwo i sukiennictwo. Na przełomie XVI i XVII wieku Baranów był jednym z głównych ośrodków kalwinizmu w Małopolsce. W czasie potopu szwedzkiego w pobliżu miasta rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami szwedzkimi i wojskami Rzeczypospolitej. Życie w mieście utrudniały częste wylewy Wisły, tylko w XIX wieku było ich cztery.

Ratusz w Baranowie Sandomierskim

Pod koniec XIX wieku Baranów przestał być miastem na okres trzydziestu ośmiu lat, od roku 1896 do roku 1934. W czasie II wojny światowej, w dniach 8-9 września przez dwa mosty na Wiśle (jeden wyremontowany i drugi postawiony w ciągu dziewięciu godzin) wycofywały się główne siły Armii Kraków. W 1942 roku Niemcy wysiedlili z Baranowa wszystkich Żydów. W lipcu 1944 roku wojska radzieckie sforsowały Wisłę i utworzyły na jej lewym brzegu tzw. przyczółek baranowsko-sandomierski, 30 lipca 1944 roku miasto zostało wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej. Okres powojenny, to systematyczny rozwój miasta.

Zamek w Baranowie Sandomierskim

Zamek w Baranowie został wzniesiony pod koniec XVI wieku w miejscu średniowiecznego, rycerskiego dworu obronnego. W XV wieku dwór należał do rodziny Baranowskich, pieczętującej się herbem Grzymała. Około połowy XVI wieku właścicielem Baranowa został wojewoda poznański Stanisław Górka, który wkrótce bo w roku 1569 sprzedał dobra baranowskie Rafałowi Leszczyńskiemu herbu Wieniawa, staroście radziejowskiemu. Leszczyńscy, znaczny ród wielkopolski rozwinęli ekonomicznie miasto i dobra baranowskie. Prawdopodobnie już za czasów Rafała zapadła decyzja o rozbudowie, a właściwie o budowie nowej rezydencji. Prawdopodobnie autorem projektu rozbudowy był królewski architekt Santi Gucci. Ukształtowana na wzór królewskiego Wawelu rezydencja nazywana jest „Małym Wawelem”. W latach 30-tych XVI wieku warsztat włoskiego sztukatora Jana Chrzciciela Falconi’ego wykonał prace sztukatorskie na zamku. Pracował tu również niderlandzki architekt Tylman z Gameren. Zamek był w rękach rodziny Leszczyńskich do roku 1677. Ostatnim właścicielem zamku z rodu Leszczyńskich był Rafał, którego syn Stanisław Leszczyński, był królem Polski, a wnuczka Maria, żona Ludwika XV, królową Francji. Po sprzedaży, zamek w Baranowie zmieniał kilkakrotnie właścicieli i przechodził kolejno w posiadanie rodzin Wiśniowieckich, Sanguszków, Lubomirskich, Małachowskich, Potockich i Krasickich. W roku 1867 dobra baranowskie w drodze licytacji nabył Feliks Dolański z Grębowa herbu Korab, jego syn Stanisław odrestaurował obiekt zniszczony w pożarze, w roku 1898. Pod kierunkiem krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskigo przeprowadzono zmiany w rozkładzie pomieszczeń. W narożnej komnacie parteru urządzono secesyjną kaplicę. Została ozdobiona witrażami Józefa Mehoffera oraz ołtarzem z obrazem Jacka Malczewskiego zatytułowanym „Matka Boska Niepokalana". W posiadaniu rodziny Dolańskich zamek pozostał do wybuchu drugiej wojny światowej. W czasie okupacji na zamku mieścił się niemiecki Zarząd Powierniczy. Po zniszczeniach dokonanych podczas II wojny światowej zamek w latach 1959-1969 został odbudowany i odrestaurowany przez państwo, a następnie przekazany Kopalniom i Zakładom Przetwórczym Siarki „Siarkopol" w Tarnobrzegu. Od lipca 1997 roku właścicielem zamku jest Agencja Rozwoju Przemysłu.

Zamek w Baranowie Sandomierskim

Zamek w Baranowie Sandomierskim jest zbudowany w stylu palazzo in fortezza. Jest budowlą trzykondygnacyjną, wzniesioną na planie prostokąta. Posiada cztery okrągłe baszty w narożach, prostokątną wieżę pośrodku ściany frontowej oraz wewnętrzny dziedziniec otoczony pięknymi, dwukondygnacyjnymi krużgankami. Do najważniejszych zamkowych atrakcji należą Galeria Tylmanowska (stworzona przez Tylmana z Gameren) i baszta Falconiego (stworzona przez Jana Chrzciciela Falconiego) oraz kilka wystaw czasowych, między innymi ceramiki ćmielowskiej i dawnej broni.