10-04-2021 Wędrówka szlakami Jury Krakowsko-Częstochowskiej, zamek Pilcza w Smoleniu.

W sobotę 10 kwietnia ponownie odwiedziłem Jurę Krakowsko-Częstochowską. Moim głównym celem były zamek Pilcza w Smoleniu. Oprócz zamku wdrapałem się na Grodzisko Pańskie oraz odwiedziłem Rezerwat Ruskie Góry i wieś Ryczów, w której znajdują się pozostałości XIV wiecznej strażnicy. Zamek w Smoleniu wybudowany został na ostańcu skalnym, na wysokości około 500 m n.p.m., z różnicą wysokości na obszarze zamku wynoszącą 25 metrów. Jego nazwa Pilcza nawiązuje do nazwy rzeki Pilicy oraz pobliskiej miejscowości Pilica nazywanej pierwotnie Pilcza. Pierwsze drewniane umocnienia istniały tu prawdopodobnie co najmniej od XIII wieku. Drewniano-ziemny gród został prawdopodobnie doszczętnie zniszczony podczas walk Władysława Łokietka z Wacławem II o koronę polską około roku 1300. Właścicielem ziemi pilickiej był wtedy ród Toporczyków. Jeszcze przed połową XIV wieku wznieśli oni na szczycie skały murowany zamek. Składał się on z trzech podstawowych elementów. Zamku górnego z wysoką cylindryczną wieżą (stołpem) o średnicy 7,5 metra od której mur obwodowy biegł krawędzią skał. Obok wieży znajdował się budynek mieszkalny. Wejście do stołpu znajdowało się na wysokości kilku metrów (dzisiejsze wejście na poziomie gruntu powstało znacznie później). Podzamcza zachodniego z zabudowaniami mieszkalnymi i wykutą w skale studnią. Według tradycji studnię wykuć mieli jeńcy tatarscy, a jej głębokość miała wynosić podobno ponad 100 metrów. Obecnie studnia jest zasypana do głębokości 26 metrów. Podzamcza wschodniego wybudowanego nieco później bo w wieku XV, które miało charakter militarno-gospodarczy. Wjazdy na podzamcza prowadziły od południowej strony. Na przełomie XIV i XV wieku właścicielką zamku została ostatnia z rodu Pileckich Toporczyków, Elżbieta. Jej trzecim mężem był Wincenty z Granowa herbu Leliwa. Po śmierci Wincentego zamek przeszedł na własność syna Elżbiety i Wincentego, wojewody i kasztelana krakowskiego Jana, pieczętującego się herbem Leliwa, który przyjął nazwisko Pilecki. Wdowa Elżbieta znana z historii jako Elżbieta z Pilczy (Pilicy) Granowska poślubiła wdowca Władysława Jagiełłę, została jego III żoną i Królową Polski. Spadkobiercy Jana na przełomie XV i XVI wieku rozbudowali podzamcze zachodnie. Ostatnim właścicielem z rodu Pileckich był również Jan, który w 1570 roku sprzedał zamek biskupowi Filipowi Padniewskiemu, a ten przekazał go bratankowi Wojciechowi. Zamek nie był odtąd użytkowany jako siedziba rodowa. Po roku 1610, kiedy Wojciech Padniewski wzniósł zamek w Nowej Pilicy, Smoleń został całkowicie opuszczony. Zamek powoli popadał w ruinę, a proces ten przyspieszyły wojny ze Szwedami. Aktualnie po zabezpieczeniu murów i częściowej rekonstrukcji w 2015 roku zamek został udostępniony wraz z wieżą do zwiedzania. Po zwiedzeniu zamku powędrowałem najpierw czerwonym, a następnie zielonym szlakiem turystycznym (szlakiem jaskiniowców) na Grodzisko Pańskie (485 m). Niegdyś szczyt góry był ufortyfikowany. Poszczególne place (majdany) otoczone były wałami zbudowanymi z ziemi i kamienia oraz fosami. Powstał w ten sposób duży rozbudowany gród obronny, który funkcjonował od drugiej połowy XII do pierwszej połowy XIV wieku. Aktualnie od strony Okupników na szczyt Grodziska prowadzi droga krzyżowa. Po zejściu do osady Okupniki zmieniłem szlak na czarny i powędrowałem nim do Ryczowa po drodze mijając Rezerwat Leśny Ruskie Góry. W Ryczowie na trudno dostępnej skale o nazwie Strażnica znajdują się pozostałości budynku obronnego o formie wieży wzniesionego w wieku XIV. Z Ryczowa do Smolenia powróciłem niebieskim szlakiem turystycznym. W sumie pokonałem bez mała 20 km przy 430m podejść.