26-11-2022 XI Nocny Rajd Andrzejkowy AKTK PTTK „Sabat” Politechniki Świętokrzyskiej.

W sobotę 26 listopada miałem przyjemność poprowadzić XI Nocny Rajd Andrzejkowy AKTK PTTK „Sabat” Politechniki Świętokrzyskiej. Wędrowaliśmy ścieżkami Pogórza Sydłowskiego z wsi Chałupki, leżącej w gminie Morawica przez Lisów do Piotrkowic (obecnie wsi w XVIII/XIX wieku miasta) w gminie Chmielnik. Wędrówkę rozpoczęliśmy od zwiedzenia Ośrodka Tradycji Garncarstwa w Chałupkach. W Chałupkach garncarstwo rozwijało się od XVI wieku, w 1935 roku było tu 69 warsztatów garncarskich. W 1998 roku powstało muzeum garncarstwa.

Ośrodkek Tradycji Garncarstwa w Chałupkach

Po zwiedzeniu muzeum ruszyliśmy do Lisowa. Trasa naszej wędrówki prowadziła przez tereny, na których w połowie stycznia 1945 roku toczyła się jedna z największych bitew pancernych II wojny światowej. Pamiątką po bitwie są przydrożne krzyże wykonane z elementów czołgów. W Lisowie obejrzeliśmy dwa takie krzyże, Zwiedziliśmy też kościół pw. św. Mikołaja Biskupa.

Lisów, krzyż przydrożny wykonany z elementów czołgu T34/85

Lisów to wieś, której historia sięga XII wieku. Nie są znane początki parafii, pierwsze wzmianki pochodzą z 1326 roku. Mowa jest w nich o drewnianym kościele pw. św. Andrzeja. Obecnie istniejący kościół murowany pw. św. Mikołaja Biskupa zbudowany pod koniec XVI wieku, powiększono w latach 1913-1914, odnowiono 1920 roku, podczas bitwy pancernej 13 stycznia 1945 roku został silnie uszkodzony. Odbudowa trwała do roku 1978. Najcenniejszą i najpiękniejszą częścią kościoła jest ufundowana przez Gabriela Krasińskiego herbu ślepowron kaplica Krasińskich poświęcona pamięci św. Barbary datowana na 1645 rok. Jest ona miejscem spoczynku kilku pokoleń rodu Krasińskich będących przodkami „po kądzieli” dynastii władców Włoch. Urodzona w pobliskiej Maleszowej Franciszka Krasińska była prababką Wiktora Emanuela II, który zjednoczył Włochy i zapoczątkował panowanie dynastii sabaudzkiej. Podczas remontu kaplicy w latach 2002-2003 spod płyty epitafijnej Gabriela Kasińskiego wydobyto niewybuch z czasów bitwy pancernej. Wnętrze świątyni kryje również przepiękne unikatowe freski z rzadko występującymi olejnymi malowidłami na suficie. Jest tu również ambona w kształcie łodzi oraz obraz Matki Bożej Wniebowziętej w kaplicy bocznej. W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający św. Mikołaja, pod zasuwą jest drugi obraz Chrystusa ukrzyżowanego. Oba dzieła, jak i obraz św. Józefa w nawie bocznej (będący aktualnie w renowacji), wykonał żyjący w XIX wieku polski malarz Rafał Hadziewicz.   

Kościół pw. św. Mikołaja Biskupa w Lisowie

Z Lisowa powędrowaliśmy do klasztoru Karmelitów Bosych w Piotrkowicach. Po drodze zatrzymaliśmy się na chwilę przy „Tarnoskale”, pałacu Tarnowskich wybudowanym w XVIII wieku z inicjatywy hrabiego Joachima Tarnowskiego i jego żony Marii z Krasińskich. 

Kościół pw. Zwiastowania Pańskiego i Kaplica Loretańska w Piotrkowicach

Pierwszy drewniany kościół pw. Krzyża Świętego postawiono w Piotrkowicach około 1370 roku. Pod koniec XVI wieku wzniesiony został kościół murowany. W ciągu wieków zmieniano jego wezwanie, aż patronem został św. Stanisław. W XIX wieku nieremontowany, chylący się ku ruinie kościół pw. św. Stanisława przeznaczono na kaplicę cmentarną. Funkcję kościoła parafialnego przejął kościół klasztorny. Kościół i dawny klasztor bernardynów zostały zbudowane w 1652 roku z fundacji Marcina Rokszyckiego, kasztelana połanieckiego. Do 1824 roku budynki klasztorne były w użytkowane bernardynów, w latach 1824–1834 zajmowali je redemptoryści, od 1970 roku mieszkają w klasztorze i posługują w parafii karmelici bosi. Kościół jest zbudowany z kamienia, jednonawowy, późnorenesansowy, z renesansowym i barokowym wystrojem wnętrza. Świątynia wzorowana jest na kościele Ojców Dominikanów w Klimontowie. W XVII-wiecznym ołtarzu głównym znajduje obraz Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, który otaczają figury św. Franciszka z Asyżu i św. Antoniego z Padwy. W południowym ołtarzu bocznym znajduje się obraz Matki Bożej Częstochowskiej, a na zasuwie św. Anny Samotrzeć; w północnym ołtarzu umieszczono obraz św. Antoniego odbierającego z rąk Matki Bożej Dzieciątko Jezus. Ponadto w kościele znajduje się neobarokowa ambona w kształcie okrętu z około roku 1913, obok drewniana chrzcielnica z drugiej połowy XIX wieku. Po przeciwnej stronie nawy, w kaplicy Pana Jezusa znajduje się marmurowe epitafium fundatorów Marcina i Zofii Rokszyckich oraz renesansowy nagrobek fundatorów kościoła św. Stanisława, Pawła i Zofii Ossowskich. Kaplica Loretańska jest późnobarokowa, z tzw. Domkiem Loretańskim. W 1780 roku umieszczono w niej łaskami słynącą figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, wykonaną około 1400 roku z drzewa lipowego. W kaplicy znajduje się również 7 cm figurka matki Bożej wyorana z ziemi. W miejscu, gdzie obecnie znajduje się klasztor i Domek Loretański w pierwszej połowie XVII wieku stała „Boża Męka”, krzyż z rzeźbionym wyobrażeniem postaci Chrystusa. Przychodziła tu, z powodu wizji i objawień okoliczna ludność. Miejscowy proboszcz, ks. Andrzej Gnoiński, aby położyć kres zbiegowiskom, polecił parobkowi zaorać miejsce koło krzyża, pod zasiewy. Kiedy ten zaczął orać, pług rozpadł się na trzy części, a spłoszone woły uciekły do pobliskiego lasu. Odtąd proboszcz nie zabraniał już wiernym przychodzić pod krzyż, gdzie się modlili. Wśród modlących się była Zofia  Rokszycka, właścicielka tych ziem, która ciężko chorując po porodzie, za poradą proboszcza udała się pod krzyż i natychmiast odzyskała zdrowie. W dowód wdzięczności dziedziczka i kasztelanowa połaniecka ufundowała na tym miejscu drewnianą kaplicę z klasztorem.
Po zakończeniu zwiedzania udaliśmy się do studenckiego „Klubie pod Krechą” w Kielcach na zabawę andrzejową.